Historia

18.03.2024 | Tomasz Zając

Krótki rys historyczny nadleśnictwa

Nadleśnictwo Włodawa funkcjonuje od dnia 1.01.1973 r. na podstawie zarządzeń:

- Zarządzenia Nr 59 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 14. XI.1972 r.

- Zarządzenia Nr 42 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 10 lutego 1995 r. w sprawie określenia terytorialnego zasięgu działania nadleśnictwa.

Nadleśnictwo Włodawa powstało z byłych Nadleśnictw: Włodawa, Kołacze i Wisznice, utworzonych z lasów prywatnych właścicieli ziemskich upaństwowionych na mocy Dekretu PKWN z dnia 12, XII. 1944 r. ( Dziennik Urzędowy Nr 15 z dnia 27. XI. 1944 r. poz. 82).

Granice i stan posiadania tych nadleśnictw często ulegały zmianom i reorganizacjom. Historia dawnych nadleśnictw tworzących aktualnie obręby nadleśnictwa przedstawia się następująco:

NADLEŚNICTWO KOŁACZE

Nadleśnictwo Kołacze z siedzibą w Wereszczynie, a od 1959 r. w Kołaczach, powstało w grudniu 1948 r. Utworzono je głownie z lasów prywatnych dawnych majątków, takich jak: Helenin, Kulczyn, Wereszczyn, Andrzejów, Wytyczno, Świerszczów, Syczyn, Brus, Hańsk, Kołacze oraz z lasów i gruntów porolnych własności chłopskiej, upaństwowionych po przesiedleniu części ludności miejscowej w latach 1945 – 1947 ( akcja „Wisła”). Włączono wówczas, również niewielkie powierzchnie przejęte od Nadleśnictw: Sobibór, Łęczna, Rejowiec i Włodawa.

W pierwszych latach istnienia nadleśnictwa, gospodarkę leśną prowadzono w oparciu o wskazania ówczesnej Dyrekcji Lasów oraz doświadczeniu leśników. Użytkowanie lasu w tym okresie ograniczało się do usuwania drzewostanów zdewastowanych, a odnowienia powierzchni przeprowadzano poprzez sadzenie jednorocznej sosny i 2-latek gatunków liściastych.

Pierwszy powojenny plan urządzania prowizorycznego lasu opracowano na lata 1951 – 1960. z przedłużeniem do 1966 r. Wg stanu na 1.01.1951 r. powierzchnia wynosiła 7959,02 ha. Z tego na grunty leśne przypadało 7045,16 ha a na nieleśne 913,86 ha. W powierzchni gruntów leśnych bardzo duży udział miały grunty leśne niezalesione do zalesienia (zręby, halizny i płazowiny), których powierzchnia wynosiła 1997,11 ha, tj. 28,3 % powierzchni leśnej.

W roku 1954 przeprowadzono rewizję użytkowania międzyrębnego na 10 lat opartą o nowe zasady pielęgnowania. W 1955 r. przeprowadzono rewizję użytkowania rębnego na okres 5 lat. W roku 1959 wykonano kolejną rewizję PUL na lata 1960 – 1965. Lasy zostały podzielona na następujące gospodarstwa:

gospodarstwo sosnowe obejmujące siedliska Bs, Bśw, Bb, z wiekiem rębności dla So i Db 100 lat oraz dla Brz, Ol i Oś – 80 lat. Stosowano rębnie Ia, Ib z 3 - 5 –letnim nawrotem cięć, z maksymalną powierzchnią 4 i 6 ha oraz szerokością zrębów 40-60 m;
gospodarstwo dębowo – sosnowe obejmujące siedliska BM, LM, Lśw, z wiekiem rębności dla So i Św 100 lat, Db 140 lat oraz Brz, Ol, Oś i Gb 80 lat. Drzewostany tego gospodarstwa były zagospodarowane rębniami częściowymi i gniazdowymi;
gospodarstwo olszowe obejmujące siedliska Ol i OlJ z wiekiem rębności dla So, Brz, Ol, Js i Os 80 lat, zagospodarowane rębnią Ib.

Użytkowanie rębne prowadzono praktycznie za pomocą rębni zupełnych. Użytkowanie rębniami częściowymi wstrzymano z uwagi na słabe wyniki odnowień naturalnych dęba.

W okresie tym nastąpiły znaczne zmiany w powierzchni. Przyjęto grunty z lasów prywatnych, oraz z nadleśnictw: Włodawa Łęczna, Rejowiec, Sobibór i wg stanu na 31.IX 1960r. powierzchnia nadleśnictwa wynosiła 16533,63 ha. Pod koniec roku 1960 przekazano do Nadleśnictwa Dubeczno leśnictwo Żdżarka i cz. leśnictwa Hańsk, a do Nadleśnictwa Sosnowica leśnictwa: Brzeziczno, Sosnowica i cz. l-ctwa Łowiczów.

Plan definitywnego urządzenia dla Nadleśnictwa Kołacze opracowany był na okres 1.X.1967–30.IX.1977 r. Ustalona, na podstawie pomiarów geodezyjnych wykonywanych w latach 1966–1967, powierzchnia nadleśnictwa wynosiła 5297,26 ha (pow. leśna zalesiona 4480,78 ha, leśna niezalesiona 187,45 ha, nieleśna 629,03 ha). Ponadto nadleśnictwo posiadało jeszcze około 1311 ha lasów położonych w szachownicy z lasami prywatnymi, nie objętych planem podstawowym. Lasy te zostały urządzone dopiero po przeprowadzeniu wymiany gruntów. W trakcie realizacji planu u.l przejęto z okolicznych wsi z PFZ ( Brus, Nowy Brus, Stary Brus, Lasek Bruski, Kamień, Kołacze, Skorodnica, Zamołodycze ) około 1400 ha.

W planie definitywnego urządzania Nadleśnictwa Kołacze, lasy podzielone były na dwie grupy, w ramach których wyodrębniono gospodarstwa:

Gospodarstwo w I grupie:

lasy krajobrazowe – 822,32 ha;
lasy rezerwatowe – 136,58 ha („Durne Bagno” i „Świerszczów”);

Gospodarstwo w II grupie:

lasy gospodarcze – 3709,33 ha.

Nadleśnictwo Kołacze w granicach z od 1.X.1967 r. istniało do 1. 01.1973 r. W ramach ogólnopolskiej reorganizacji systemu administracyjnego państwowego gospodarstwa leśnego, protokołem z dnia 9.05.1973 r. włączono Nadleśnictwo Kołacze (pow. 6608,67 ha ) do Nadleśnictwa Włodawa. Z dniem 1.01.1974 r. z lasów byłego Nadleśnictwa Kołacze przekazano do Nadleśnictwa Chełm leśnictwo Świerszczów o powierzchni 1153,97 ha oraz do Nadleśnictwa Parczew leśnictwo Łowiszów o powierzchni 1495,34 ha.

Mapa sytuacyjna Nadleśnictwa Kołacze wg stanu na 1.X 1967 r.

NADLEŚNICTWO WISZNICE

Nadleśnictwo Wisznice powstało z lasów dawnej prywatnej własności i lasów poukraińskich, upaństwowionych na mocy dekretu PKWN z 1944 r. W chwili powstania składało się z 32 kompleksów o ogólnej powierzchni 5512,84 ha. Lasy te były na ogół w dobrym stanie za wyjątkiem ur. Kaplonosy, które w czasie wojny było zdewastowane.

Zagospodarowanie lasów Nadleśnictwa Wisznice od 1.X.1948 r. do 1953 r. opierało się na prowizorycznej tabeli klas wieku oraz na podstawie znajomości terenu przez miejscową administrację leśną. W okresie tym pozyskano 15811m³ w użytkach rębnych i przedrębnych oraz odnowiono 826,90 ha zrębów, halizn i nieużytków poprzez siew (172,21 ha) i sadzenie 654,69 ha.

Prowizoryczny plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Wisznice został sporządzony na okres od 1.01.1954 r. do 31.12.1963 r. z przedłużeniem do 1966r. Wg stanu na 1.01.1954 r. powierzchnia wynosiła 5512,84 ha.

Lasy zostały podzielone na trzy gospodarstwa, tj.

grabowo-sosnowo-dębowe o 100-letniej kolei rębu;
grabowo-dębowe o 140-letniej kolei rębu;
jesionowo-olszowe o 80-letniej kolei rębu.

Roczny etat użytkowania rębnego zaplanowano w wysokości: powierzchniowo - 36,0 ha i masowo - 4749 m³grubizny netto. Użytkowanie przedrębne zaplanowano na powierzchni 1733,71 ha w wysokości 18594 m³ grubizny netto. Użytkowanie rębne zostało przekroczone o ok. 50%, natomiast użytkowanie przedrębne przekroczono nieznacznie. W gospodarstwach Gb-So-Db i Js-Ol użytkowanie rębne prowadzono za pomocą rębni zupełnych, natomiast w gospodarstwie Gb Db rębniami gniazdowymi. Jednakże efekty rębni gniazdowych były mierne, pielęgnacja i ochrona młodego pokolenia na gniazdach prowadzona była niestarannie.

Na 601,58 ha upraw wykonanych w okresie obowiązywania planu, powierzchnia upraw przepadłych wynosiła 123,12 ha, co stanowi 24,8%. Klęsk żywiołowych, ani gradacji szkodników nie odnotowano.

Plan definitywnego urządzania dla Nadleśnictwa Wisznice opracowany był na okres 1.X.1959–30.IX.1969 r. wydłużony do 13 lat (do roku 1972).

W latach 1958-1959 Kieleckie Przedsiębiorstwo Miernicze, Wydział Produkcyjny w Lublinie, przeprowadziło nowy pomiar gruntów nadleśnictwa. Po dokonanych pomiarach powierzchnia Nadleśnictwa Wisznice wynosiła 6077, 62 ha, z tego grunty leśne stanowiły 5703,75 ha a nieleśne 373,87 ha. Nadleśnictwo podzielone było na 6 leśnictw, tj.: Romanów, Jabłoń, Rudzieniec, Milanów, Siedliska, Kaplonosy. Podstawowymi gatunkami lasotwórczymi były: Sosna, której udział wynosił 43,1% powierzchni oraz Ol – 21,8%, Db – 15,8%, Brz – 14,9%. Całość lasów zaliczono do jednego gospodarstwa, złożonego z lasów grupy II (gospodarczych).

W latach 1968-1972 nastąpiły duże zmiany w stanie posiadania nadleśnictwa. Najbardziej istotne to: przekazanie 31,30 ha pod budową zbiornika „Mosty” (czerwiec 1965 r.), przekazanie do Nadleśnictwa Radzyń 1698,90 ha (październik 1969), do Nadleśnictwa Parczew 149,47 ha (ur. Sytyra), do Nadleśnictwa Włodawa 161,06 ha (ur. Koszarki i ur. Zduch), przyjęcie z Nadleśnictwa Chotyłów 1098,32 ha (l-ctwo Matiaszówka), przekazanie w ramach wymiany 176,25 ha w gminie Hanna oraz ur. Kaplonosy, przyjęcie z PFZ i wymiana ok. 1194 ha.

Prace geodezyjne zostały wykonane w 1969 r. przez Warszawskie Okręgowe Przedsiębiorstwo Miernicze i w latach 1970-1972 przez Oddział Regulacji i Stanu Posiadania BULiPL w Warszawie. W 1972 r. przekazano do Nadleśnictwa Radzyń 587,07 ha.

W Nadleśnictwie Wisznice w połowie 1972 r. rozpoczęto prace nad planem I rewizji urządzania lasu i wg stanu na 1.X.1972 r. powierzchnia wynosiła 5581,02 ha w tym pow. leśna 5180,15 ha i nieleśna 400,87 ha.

Z dniem 01.01.1974 r. Nadleśnictwo Wisznice włączono jako obręb do Nadleśnictwa Włodawa.

Mapa sytuacyjna Nadleśnictwa Wisznice wg stanu na 1.X.1959 r.

NADLEŚNICTWO WŁODAWA

Nadleśnictwo Włodawa powstało na mocy dekretu PKWN z lasów majątku hr. Konstantego Zamojskiego (6859,05 ha) oraz z lasów poukraińskich (1819,99 ha).

Najracjonalniej zagospodarowane były, w oparciu o 10 letnie plany urządzenia lasu, lasy majątku Zamojskiego Plany zatwierdzały władze wojewódzkie i były ściśle przestrzegane. Powierzchnia leśna nie mogła być zmniejszana.

W 1920 r. wykonany został po raz pierwszy prowizoryczny plan urządzenia gospodarstwa leśnego (brak danych).

Według planu urządzenia gospodarstwa leśnego opracowanego w 1931 r. na okres 10 lat, Nadleśnictwo Włodawa obejmowało ur. Adamki, Skrebień, Wyryki, Adampol – Suchawa, Lubień, Załucze, Kaplonosy o łącznej powierzchni 6859,05 ha. Lasy były podzielone na 5 samodzielnych jednostek gospodarczych (obrębów):

obręb Kaplonosy (w 1950 r. przeszedł do Nadleśnictwa Wisznice);
obręb Skrebień – dla którego przyjęto 80-letnią kolej rębu dla wszystkich drzewostanów, z etatem rocznym – 5,90 ha;
obręb Wyryki - dla którego przyjęto 80-letnią kolej rębu dla wszystkich drzewostanów, z etatem rocznym 21,80 ha;
obręb Adampol – z wiekiem rębności 100 lat dla sosny i 80 lat dla dębu, z etatem rocznym 15,00 ha;
obręb Adamki – dla którego przyjęto 100-letnią kolej rębu dla wszystkich drzewostanów, z etatem powierzchniowym 6,5 ha.

Drzewostany użytkowano rębniami zupełnymi z nawrotem cięć 3-4 lat, z kierunkiem cięć ze wschodu na zachód. Zręby odnawiano sztucznie sadząc najczęściej sosnę i dęba. Pielęgnacja drzewostanów polegała na usuwaniu drzew martwych i chorych oraz odpowiedniem przerzedzaniu.

Drewno sprzedawano poprzez kontrakty z kupcami na wyrąb całych zrębów.

Pierwszą sprzedaż drewna odnotowano w dniu 9 listopada 1944 r. był wydatek 5 mp opału nr kwitu 288 dla Jednostki Wojskowej Nr 47947, która była jednym z kontrahentów nadleśnictwa. Do znaczących nabywców drewna należeli: Sąd Grodzki we Włodawie, Zarząd Grodzki we Włodawie, Urząd Skarbowy we Włodawie, Sanatorium Adampol oraz Tartak Państwowy.

W ochronie lasu stosowano środki profilaktyczne, takie jak m.in.: wykładanie pułapek na cetyńce, korowanie pniaków, usuwanie gałęzi ze zrębów. W drzewostanach zahubionych stosowano silną trzebież, grabiono ściółkę wokół miejsc opanowanych. W latach przedwojennych w lasach hrabiego Zamojskiego nie odnotowano występowania gradacji szkodników owadzich. Stan zdrowotny omawianych drzewostanów był na ogół zadawalający. Jedynie drzewostany sosnowe, powstałe na gruntach porolnych w latach 1888 – 1900 na powierzchni ok. 4000 mórg, były ciągle nękane przez hubę korzeniową, fragmentami przez opieńkę a także wtórne szkodniki owadzie.

W okresie okupacji niemieckiej nadmiernie eksploatowano drzewostany położone w pobliżu ważniejszych dróg oraz wokół okolicznych wsi. Często nawet duże połacie lasu zostały doszczętnie zdewastowane. W czasie walk partyzanckich zniszczono wiele leśnych osad służbowych.

Na temat gospodarki leśnej mniejszej własności prywatnej można powiedzieć niewiele, ponieważ nie zachowały się praktycznie żadne wiarygodne dokumenty. Gospodarkę prowadzono bez żadnych planów, dostosowując ją bardziej do potrzeb właścicieli niż drzewostanów. Preferowano głównie, mało kosztowne odnowienia naturalne.

Dla nowo powstałego Nadleśnictwa Włodawa, pod koniec lat 40-tych przeprowadzono inwentaryzację w celu opracowania przybliżonej tabeli klas wieku. W okresie od 1944 r. do 1952 r. poddano użytkowaniu rębnemu 142,03 ha lasu. Pozyskano w użytkowaniu rębnym 21654 m³ oraz w użytkowaniu przedrębnym 7057 m³. W ramach użytków przygodnych pozyskano 26084 m³ grubizny netto. W tym czasie zalesiono 746,19 ha powierzchni otwartych.

Prowizoryczny plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Włodawa został sporządzony na okres od 1.01.1954 r. do 31.12.1963 r. Wg stanu na 1.01.1954 r. powierzchnia wynosiła 8679,04 ha, z tego leśna zajmowała 8149,02 ha. W 1954 r. przeprowadzono rewizję użytkowania międzyrębnego dotyczącą pielęgnowania młodników i drzewostanów na kolejne 10 lat, zaś w 1955 r. rewizję użytkowania rębnego na najbliższe 5 lat. W 1959 r. przeprowadzono kolejną rewizję użytkowania rębnego na lata 1960 – 1965. Utworzono wówczas następujące gospodarstwa:

sosnowe, obejmujące siedliska Bs, Bśw, Bb i Ol z wiekiem rębności dla sosny 100 lat a dla olszy 60 lat, zagospodarowane rębniami zupełnymi o szerokości pasa zrębowego 40 - 80 m, z nawrotem cięć 3-5 –letnim.
dębowo – sosnowe obejmujące siedliska BM, z wiekiem rębności dla So 100 lat, dębu 140 lat, Brz 60 lat, zagospodarowane rębniami zupełnymi i gniazdowymi o szerokości zrębów 80 m, odnowieniem naturalnym i sztucznym
grabowo – sosnowo – dębowe obejmujące siedliska LM i OlJ z wiekiem rębności dla So 100 lat, Db 140 lat, Brz 60 lat, Js 120 lat, zagospodarowane rębniami gniazdowymi z okresem odnowienia 15-30 lat, odnowieniem naturalnym i sztucznym
grabowo – dębowo – sosnowe obejmujące drzewostany na gruntach porolnych, z wiekiem rębności 100 lat, zagospodarowane rębniami zupełnymi w drzewostanach o wysokim zadrzewieniu i rębniami częściowymi w drzewostanach o niskim zadrzewieniu, o szerokości zrębów 60 – 100 m, nawrotem cięć 2-3 lata, odnowieniem naturalnym i sztucznym.

Głównym sposobem użytkowania rębnego były rębnie zupełne. Rębnie gniazdowe stosowano sporadycznie do 1960 r. a później zaniechano, ze względu na brak pożądanych efektów. W okresie do opracowania definitywnego PUL, tj. przez 13 lat, pozyskano 112360 m³ grubizny netto wobec zaplanowanej wysokości 101860 m³, natomiast powierzchniowo plan wykonano w 76%. Użytkowanie przedrębne wykonano na znacznie większej powierzchni niż przewidywał plan ( 176% planu ), jednakże pozyskano znacznie mniej masy, tj. 56% planu. Tak duże dysproporcje wynikały z niewłaściwego kwalifikowania drzewostanów do użytkowania międzyrębnego, zarówno w planie urządzenia jak i we wnioskach nadleśnictwa. Uwidacznia to np.; fakt, iż plan przewidywał czyszczenia późne na powierzchni 34 ha a wykonano je na powierzchni 982,71 ha. Również duże dysproporcje wystąpiły w użytkach przygodnych, z których pozyskano 10-krotnie więcej masy. Odnowienia i zalesienia wykonano w 95,3%, przy czym odnowienia pod osłoną wykonano w zaledwie 18%. Według stanu na 1.01.1954 r. panującym gatunkiem była sosna, zajmująca 73,2% powierzchni leśnej, ponadto istotny udział miał dąb – 11,3% i brzoza – 10,8%. Udział siedlisk borowych wynosił 75,0%, lasowych 21,8%, a olsów 3,2%. W okresie tym stwierdzono 1407 ha drzewostanów opanowanych przez hubę korzeniową.

W okresie realizacji planu wystąpiły szkody od wiatrołomów w 1964r. i odnotowano szkody od huby korzeniowej na gruntach porolnych.

W okresie obowiązywania prowizorycznego planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Włodawa do znaczących zmian powierzchniowych przyczyniło się m.in.:

przekazanie w 1960 r. ur. Adamki o pow. 1277,66 ha do Nadleśnictwa Dubeczno;
przekazanie w 1967 r. lasów położonych na południe od tzw. Drogi „Skorodnickiej” o powierzchni 970,79 ha do Nadleśnictwa Kołacze;
przejęcie gruntów PFZ o powierzchni 193,64 ha;
przejęcie od PPRN we Włodawie gruntów o powierzchni ok. 181 ha.

Plan definitywnego urządzania dla Nadleśnictwa Włodawa opracowany był na czas od 1.X.1967–30.IX.1977 r. Według stanu na 1.X.1967r. powierzchnia nadleśnictwa wynosiła 6411,44 ha (pow. leśna 6037,23 ha, nieleśna 374,21 ha). Nadleśnictwo składało się wówczas z 7 leśnictw, a mianowicie: Augustów, Borek, Marynki, Suchawa, Lubień, Dobropol, Wyryki.

Lasy podzielono na lasy grupy I – lasów ochronnych, do których zaliczono lasy krajobrazowe o powierzchni leśnej wynoszącej 2493,54 ha, oraz lasy grupy II – lasów gospodarczych o powierzchni 3543,69 ha. Wyodrębniono 2 gospodarstwa, tj.

gospodarstwo krajobrazowe, obejmujące w całości lasy krajobrazowe;
gospodarstwo lasów grupy II, obejmujące lasy gospodarcze.

W gospodarstwie krajobrazowym przyjęto zrębowy sposób zagospodarowania lasu, przy czym na siedliskach borowych, olsu i lasu świeżego przyjęto stosowanie rębni Ib o szerokości pasa 40-50 m z nawrotem 5 –7 lat, natomiast na siedliskach lasów mieszanych dopuszczono również rębnię Ia. W drzewostanach negatywnych stosowano rębnię Ia z nawrotem cięć 4 – 5 lat. W gospodarstwie lasów gospodarczych, na siedliskach borowych projektowano rębnie Ia i Ib o szerokości pasa 40 – 80 m z nawrotem cięć 3 –5 lat. Na siedliskach lasowych zaprojektowano użytkowanie drzewostanów rębnią Ib oraz w wybranych drzewostanach rębnię gniazdową ( IIIa ) Przyjęte etaty nie zostały w pełni zrealizowane, na co miała wpływ reorganizacja nadleśnictw.

W trakcie obowiązywania definitywnego planu urządzenia lasu, nastąpiły ogromne zmiany stanu posiadania i organizacji nadleśnictwa, co było związane z ogólnopolską reorganizacją struktur nadleśnictw.

Mapa sytuacyjna Nadleśnictwa Włodawa wg stanu na 1.X 1967r

Z dniem 31.12.1972 r. małe nadleśnictwa: Kołacze, Wisznice, Włodawa, utraciły samodzielność i włączone zostały do Nadleśnictwa Włodawa jako obręby. Obręb Włodawa powstał z połączenia Nadleśnictwa Kołacze i Włodawa bez leśnictwa Augustów. Nadleśnictwo Wisznice podzielono wg podziału administracyjnego kraju na: Wisznice I - położone na terenie woj. bialskiego oraz na Wisznice II - położone na terenie woj. chełmskiego ).

Nadzór nad lasami Nadleśnictwa Włodawa sprawowali nadleśniczowie: